Inleiding
De vraag of output van generatieve AI in aanmerking komt voor auteursrechtelijke bescherming (en aan wie het auteursrecht dan toekomt), laat zich niet gemakkelijk beantwoorden en is dan ook (terecht) voorwerp van discussie in meerdere jurisdicties. In deze blog geven we een overzicht van verschillende uitspraken waarin deze vraag aan bod komt en hoe uiteenlopende instanties in de wereld hierover hebben geoordeeld.
VS
Thaler v. Perlmutter
De eerste uitspraken over AI en auteursrecht stammen uit de VS, de geboorteplaats van de generatieve AI. In de zaak Thaler v. Perlmutter heeft een federale rechter zich voor het eerst uitgelaten over de vraag of een door AI gegenereerd werk in aanmerking komt voor auteursrechtelijke bescherming. De rechter oordeelt dat de Amerikaanse Copyright Office (USCO) terecht geen auteursrecht heeft toegekend aan een kunstwerk dat autonoom door een AI-systeem gegenereerd is. Hierbij verdient opmerking dat het in de VS alleen mogelijk is om een inbreukactie in te stellen bij de federale rechter als het werk is geregistreerd bij het USCO. Hoewel registratie van een werk geen vereiste is voor auteursrechtelijke bescherming, is het noodzakelijk om de aan het auteursrecht verbonden rechten daadwerkelijk te kunnen uitoefenen.
Thaler tracht een door zijn AI-systeem (de zogeheten “Creativity Machine”) gegenereerd kunstwerk te registreren bij het USCO, waarbij het AI-systeem wordt opgegeven als rechthebbende van het werk. In 2019 wijst het USCO deze aanvraag af wegens een gebrek aan menselijk makerschap. In beroep bevestigt de federale rechter deze beslissing en benadrukt daarbij dat menselijk makerschap een vereiste is voor auteursrechtelijke bescherming. Het AI-kunstwerk van Thaler komt niet in aanmerking voor auteursrechtelijke bescherming, omdat er geen sprake is geweest van enige menselijke betrokkenheid bij de creatie van het werk.
Zarya of the Dawn
In 2023 wordt de registratie van een door AI-gegenereerd werk wederom door het USCO geweigerd in de zaak Zarya of the Dawn. Althans, deels. De eiser heeft met behulp van een AI-programma een stripboek gemaakt en kan daarbij alleen bescherming krijgen voor de eigen bijdragen, zoals de tekst, en niet voor de afbeeldingen die door het AI-programma zijn gegenereerd. Het USCO overweegt dat de stripboekmaker onvoldoende creatieve controle heeft gehad over de uiteindelijke verschijningsvorm van de afbeeldingen. Hoewel het invoeren van prompts ruimte laat voor creatieve keuzes, kan dit niet leiden tot auteursrechtelijke bescherming als de uiterlijke kenmerken van het werk niet vooraf te voorspellen zijn. Dit impliceert dat auteursrechtelijke bescherming voor AI-output misschien wél zou kunnen, bijvoorbeeld als de creatieve keuzes direct of na bewerking zichtbaar worden in het eindresultaat.
China
Li v. Liu
In China hebben meerdere rechters geoordeeld dat AI-output wel degelijk in aanmerking kan komen voor auteursrechtelijke bescherming. Met name de uitspraak van de Bejing Internet Court (BIC) in de zaak Li v. Liu is hierbij van belang. In deze zaak gebruikt Li het AI-programma Stable Diffusion om een afbeelding te genereren. De rechtbank oordeelt dat de afbeelding auteursrechtelijk beschermd kan worden, omdat Li bij het invoeren van de prompts, aanpassen van de parameters en nabewerken van het eindresultaat, verschillende creatieve keuzes heeft gemaakt. Volgens de rechter heeft hij een proces van “intellectuele schepping” doorlopen, waarbij hij de visuele kenmerken van de afbeeldingen actief heeft ontworpen en verfijnd. De rechter beschouwt het AI-programma in dit verband als een hulpmiddel, zoals het gebruik van een camera of CAD-software voor ingenieurs en architecten.
Feng v. Dongshan Company
Een andere Chinese rechtbank heeft juist auteursrechtelijke bescherming ontkend voor een werk dat eveneens met behulp van prompts is gegenereerd, zij het eenvoudiger en met aanzienlijk minder input. In deze zaak heeft een ontwerpster een vordering ingesteld tegen een bedrijf dat zonder licentie kinderstoeltjes van plastic heeft geproduceerd op basis van haar AI-afbeeldingen en de door haar gepubliceerde prompts. Hoewel het bedrijf dus (vermoedelijk) haar prompts heeft gebruikt om kinderstoeltjes te ontwerpen, oordeelt de rechtbank dat de AI-gegenereerde afbeeldingen in dit geval niet auteursrechtelijke beschermd zijn. Eiser slaagt er namelijk niet in om met haar prompts de oorspronkelijke afbeeldingen opnieuw te genereren. Volgens de rechtbank wijst dit erop dat de ontwerpkeuzes zijn gemaakt door het AI-systeem en niet door de ontwerpster zelf.
Het verschil tussen deze twee uitspraken ligt (waarschijnlijk) in de mate van menselijke betrokkenheid bij het formuleren van de prompts. Hoewel bekend is dat identieke prompts soms verschillende resultaten geven, moet de gebruiker wel kunnen aantonen dat hij volgens een verifieerbaar en controleerbaar creatief proces te werk is gegaan. Een bepaalde mate van controle over het creatieve proces lijkt dus een cruciale factor te zijn in de beantwoording van de vraag of AI-output in aanmerking komt voor auteursrechtelijke bescherming, voor zowel de Chinese als de Amerikaanse rechter.
EU
Eind 2023 heeft de eerste Europese rechter zich uitgelaten over de vraag of output van AI auteursrechtelijk beschermd kan worden. De zaak deed zich voor in Tsjechië en betreft een afbeelding gegenereerd door de AI-dienst DALL-E. De afbeelding was gegenereerd op basis van een korte prompt van de eiser.
Volgens de Tsjechische rechtbank kan de afbeelding niet auteursrechtelijk beschermd worden, omdat er onvoldoende bewijs is van menselijk makerschap. De eiser kan namelijk niet bewijzen dat hij de afbeelding heeft gemaakt op basis van specifieke instructies en dat hij degene is die de instructies heeft gegeven. Daarnaast oordeelt de rechtbank dat de prompt slechts als idee of instructie beschouwd kan worden, niet als creatieve uiting. Daardoor kwalificeert het niet als een ‘werk’ in de zin van het auteursrecht en komt het ook niet in aanmerking voor auteursrechtelijke bescherming.
Deze uitspraak sluit aan bij de bestaande jurisprudentie uit de VS. Toch wordt er naar mijn mening niet helemaal uitgesloten dat AI-output auteursrechtelijk beschermd kan worden. Wellicht was de rechter tot een andere conclusie gekomen als de prompt specifieker was geweest en de daarbij gemaakte creatieve keuzes ook duidelijk zichtbaar waren.
Conclusies
Er lijkt dus nog geen globale overeenstemming te zijn over de vraag of AI-output auteursrechtelijk beschermd kan worden. Toch lijkt er grofweg een tweetal denkrichtingen te zijn ontstaan in de beantwoording van deze vraag.
Enerzijds, zijn de Amerikaanse en Europese rechter van mening dat AI-output niet auteursrechtelijk beschermd kan worden en leggen daarbij de nadruk op het vereiste van menselijk makerschap. Met name de Amerikaanse rechter vindt dat de afstand tussen de menselijke prompts en de AI-gegenereerde output te groot is, en dat AI-output alleen auteursrechtelijk beschermd kan worden als de uiterlijke kenmerken ervan vooraf voorspeld kunnen worden.
Anderzijds, is de Chinese rechter van oordeel dat AI-output wel in aanmerking kan komen voor auteursrechtelijke bescherming als er tijdens het scheppingsproces voldoende creatieve keuzes zijn gemaakt en deze ook aantoonbaar zijn, ongeacht of de conceptuele keuzes uiteindelijk zichtbaar zijn in het eindresultaat. In deze benadering wordt er meer betekenis toegekend aan het creatieve proces dan het eindresultaat, en blijft mogelijk om in verschillende fases van het scheppingsproces creatieve keuzes te maken. Echter, het zal waarschijnlijk lastig zijn voor een maker om aan te tonen dat zijn werk via een ‘verifieerbaar creatief proces’ tot stand is gekomen, gelet op de constante ontwikkeling van generatieve AI. Hoe moet een maker dit te bewijzen?
Er bestaat in ieder geval overeenstemming over het feit dat er een bepaalde mate van controle moet zijn over het creatieve proces. Maar hoe die controle precies moet worden ingevuld, blijft voorlopig nog even voorwerp van discussie.
Intellectueel eigendom vormt de kern van jouw innovatie en creatieve waarde. Wij bieden juridische ondersteuning voor een krachtige IE-strategie, sluitende contracten en effectieve handhaving bij inbreuken. Onze experts helpen je jouw rechten optimaal te beschermen in een digitale wereld vol kansen en uitdagingen.
