Er wordt wel eens gezegd dat inbreuk maken loont. Auteursrechtinbreuk leidt niet altijd tot (volledige) toekenning van schadevergoeding. Zo blijkt ook uit een uitspraak van de rechtbank Amsterdam van 20 mei. In deze zaak werd auteursrechtinbreuk vastgesteld; de vordering tot schadevergoeding werd echter afgewezen. Hoe zit dat nu eigenlijk met schadevergoeding na een auteursrechtinbreuk? En wat betekent de uitspraak van 20 mei?
Het archiefprivilege
Auteursrechtinbreuk is verboden. Voor erfgoedinstellingen zoals bibliotheken en archieven bestaat echter een uitzondering, een zogenaamd privilege. Zo ook in deze zaak. Het ging om een instelling die een fotoarchief bijhield voor historische en wetenschappelijke doeleinden. Van deze foto’s kon een scan worden besteld. 221 van de 70.000 foto’s waren van de eisende partij, de fotograaf.
Een instelling mag zonder winstoogmerk verzamelingen in een archief bijhouden en deze beschikbaar stellen aan het publiek. Dit moet volgens de wet gebeuren via een besloten netwerk dat alleen te raadplegen is vanuit die instelling. Deze instelling gooide het archief op een gegeven moment online. Lang verhaal kort: dit valt volgens de rechtbank niet meer onder de uitzondering en is auteursrechtinbreuk. Los van de interessante discussie over informatievrijheid en auteursrechtinbreuk bij archieven, hoe zit het met de schadevergoeding na auteursrechtinbreuk? Er is inbreuk, dus kom maar op met die schadevergoeding! Toch?
Schadevergoeding
Nou, niet altijd dus. Voor schadevergoeding ben je aangewezen op de algemene regels over aansprakelijkheid uit het civiele recht. Er moet sprake zijn van een onrechtmatige daad (de auteursrechtinbreuk), schade, een causaal verband tussen inbreuk en schade, en de schade moet toerekenbaar zijn aan de inbreukmaker. Het enige wat de Auteurswet zegt over schadevergoeding, is dat de rechter een schadebedrag mag vaststellen als forfaitair bedrag, een zogenaamd vast tarief. Dit is een alternatief voor concreet geleden schade. Deze mogelijkheid wordt echter vrijwel nooit gebruikt door de rechter.
Toch worden er vorderingen tot schadevergoeding toegewezen. In rechtszaken over online auteursrechtinbreuk wordt als grondslag voor schadevergoeding onder meer aangevoerd dat online inbreuk de kans verhoogt op meer inbreuken, dat publicatie zonder toestemming niet mag, en dat inbreuk moet worden ontmoedigd. De vaststelling van de schade gebeurt op verschillende manieren en de omstandigheden van het geval spelen zoals altijd een belangrijke rol.
Berekening schadevergoeding
De schadevergoeding kan op verschillende manieren worden berekend. Bijvoorbeeld door de vergelijking van de situatie voor en na de inbreuk. Er wordt dan gekeken naar geleden verlies of gederfde winst. Ook kan de schade bepaald worden door een schatting te maken welk bedrag partijen zouden zijn overeengekomen als de inbreukmaker toestemming had gevraagd aan de auteur. De rechter kijkt dan naar de ‘economische waarde’ van een werk. Aansluiting kan worden gezocht bij zogenaamde richtprijzen.
De online archiefzaak
In deze zaak was de geleden schade volgens de rechtbank niet vast te stellen. Dit is een probleem dat we in de rechtspraak wel vaker tegenkomen bij het toekennen van schadevergoedingen. Voor de schadevergoeding beriep de fotograaf zich op de Richtprijzen Nederlandse Vakfotografie. Volgens de rechtbank gingen deze prijzen niet op, omdat deze tarieven zien op ‘normaal gebruik’ van foto’s op internet. Hiervan is volgens de rechtbank geen sprake omdat het hier gaat om foto’s die uitsluitend in het kader van archieffunctie op de site toegankelijk zijn gemaakt. Dit is raar want het stadium van archieffunctie waren we toch al gepasseerd op het moment dat de instelling het archief online gooide?
Daarnaast had de instelling foto’s van klein formaat, lage resolutie en slechte kwaliteit met volledige bron- en naamsvermelding op hun site geplaatst en was het niet vast te stellen hoe lang de foto’s online hebben gestaan. Dit waren voor de rechtbank redenen om niet te kunnen komen tot een vaststelling van de schade. De fotograaf kon niet voldoende aantonen wat de schade zou zijn. Wie stelt moet bewijzen, zegt de rechtbank. Een lastige kwestie dus. De instelling kwam er goed vanaf. De inbreuk moest gestaakt blijven, maar er hoefde geen schadevergoeding worden betaald.
En nu?
Kan de archiefwereld opgelucht adem halen of niet? Meer daarover volgende week, in “Inbreuk maken loont? Deel 2”.
Door: Kirsten Eefsting (stagiaire)
