Roddeljournalistiek is niks nieuws. Sinds de jaren 70 kwamen roddelbladen als paddenstoelen uit de grond. De focus van dit type nieuwsblad lag niet zozeer op het bedrijven van zorgvuldige journalistiek, maar op het speculeren over het privéleven van publieke figuren. Soms gebaseerd op feiten, soms puur op geruchten. Hoewel het imago van de paparazzi een fikse dreun te verwerken kreeg na het noodlottige ongeluk van Prinses Diana in 1997, bleven roddelbladen qua oplage onverminderd floreren.
De klassieke roddelbladen verdwenen iets meer naar de achtergrond in het digitale tijdperk en maakten plaats voor roddelprogramma’s op televisie, radio en later ook sociale media. Een relatief nieuwe vorm daarvan is het zogeheten juicekanaal. Dit zijn accounts op sociale media waarmee roddels over bekende personen openbaar worden gemaakt. Publicaties van juicekanalen zijn vaak gebaseerd op verhalen van tipgevers. Hierbij is amper oog voor journalistieke waarden als hoor- en wederhoor. Omdat alle juicekanalen vooral tot doel hebben ‘de eerste’ te zijn die de laatste sappige roddel de wereld in weet te slingeren, wordt daarbij betrekkelijk weinig gewicht toegekend aan het verifiëren van de roddels. Het gevaar ligt daardoor op de loer dat louter speculatieve gissingen geuit worden, die schadelijk kunnen zijn voor de personen op wie de uitlatingen betrekking hebben. Onlangs werd dit werkelijkheid door een video van juice queen Coldeweijer. Haar uitlatingen mondden zelfs uit in een juridisch geschil.
Dieetpillen
Coldeweijer, exploitante van het bekendste juicekanaal van Nederland (@lifeofyvonne), moest afgelopen april voor de rechter verschijnen. In een video pretendeerde Coldeweijer dat zangeres Samantha Steenwijk illegale, gezondheidsschadelijke afslankpillen gebruikte om af te vallen. Dit terwijl Steenwijk zelf in de media had verkondigd dat zij afgevallen was dankzij een gezond dieet in combinatie met fanatiek paardrijden. Coldeweijer keurde de vermeende handelswijze van Steenwijk stevig af in duidelijke taal, zoals: “Spoor jij niet of zo, gevaarlijke pillen vreten en hopen dat je het overleeft!”. Achteraf bleek echter dat Steenwijk helemaal geen illegale dieetpillen heeft gebruikt. Steenwijk vorderde Coldewijer haar uitspraken te rectificeren. Dit deed Coldeweijer niet, maar ze verwijderde de video van haar kanaal en maakte de ontkenning van Steenwijk kenbaar aan haar volgers. Laatstgenoemde vond dit onvoldoende en stapte naar de rechter. Steenwijk vorderde een schadevergoeding van 5000 euro, rectificatie en openbaarmaking van de bronnen van Coldeweijer.
Botsing van grondrechten
In dit soort situaties dient een balans gevonden te worden tussen de belangen van de beide partijen. Aan de ene kant van het spectrum staat de exploitant die belang heeft bij het publiceren over mogelijke misstanden. Zulke uitlatingen vallen in principe onder de vrijheid van meningsuiting als in art. 10 EVRM. Aan de andere kant van het spectrum is de tegenpartij te vinden, die een belang bij het niet zomaar blootgesteld worden aan verdenkingen van dien aard. Dit belang wordt beschermd door het recht op privacy als in art. 8 EVRM. In dit soort zaken waarin twee grondrechten botsen, dient daarom telkens een belangenafweging plaats te vinden.
Het Europese Hof voor de Rechten van de Mens heeft in het verleden een aantal gezichtspunten opgesteld aan de hand waarvan deze belangenafweging gemaakt wordt. Het gaat om de bijdrage die de publicatie levert aan het publieke debat (1), de mate van inbreuk op het privéleven van de gepubliceerde (2), in hoeverre de publicatie gebaseerd is op feiten (3), de mate van bekendheid die de gepubliceerde geniet en op welk onderwerp de publicatie betrekking heeft (4). Het is echter niet ondenkbaar dat andere omstandigheden ook meespelen.
In de praktijk
Ook in de zaak Coldeweijer/Steenwijk werd een dergelijke belangenafweging gemaakt door de rechter. Deze afweging pakte in het nadeel van Coldeweijer uit. Hoewel Steenwijk in haar hoedanigheid als BN’er niet altijd kan frustreren dat zij onderwerp van spot en/of speculatie is, hoeft zij niet te dulden dat zij ten onrechte geassocieerd wordt met gevaarlijke dieetpillen. De rechter stelde dat een beschuldiging van dat kaliber omkleed dient te zijn met een feitenpakket, hetgeen ontbrak. Het wordt niet verwacht van exploitanten van juicekanalen dat zij onomstotelijk bewijs leveren, maar wel dat ze in staat zijn serieuze aanwijzingen te overleggen die hun verhaal ondersteunen.
Ook had Coldeweijer geen voorbehoud aangebracht in haar verhaal, maar dit als een ‘juicy’ feit gepresenteerd. De toon van verhaal was zeer verwijtend, in plaats met een knipoog. Coldeweijer werd dan ook veroordeeld tot rectificatie. Daarnaast moest ze een schadevergoeding betalen, die beperkt werd omdat ze de publicatie meteen verwijderd had na het commentaar van Steenwijk. Het prijsgeven van Coldeweijer’s bronnen werd afgewezen.
Hoe nu verder?
Ondanks dat de zaak in het voordeel van Steenwijk beslecht is, lijkt de precedentenwerking niet ongunstig uit te pakken voor Coldeweijer en andere juicekanalen. Volgens de rechter wordt namelijk niet van juicekanalen verwacht dat zij verregaand onderzoek verrichten alvorens hun bevindingen online te zetten. Ook bleek de rechtbank niet toegeeflijk jegens Steenwijk’s vordering de bronnen van Coldeweijer openbaar te maken. Kortom: tipgevers kunnen anoniem blijven en zolang tips waar kúnnen zijn, lijkt een juicekanaal dit naar buiten te mogen brengen zonder represailles.
Meer lezen over dit onderwerp? Lees verder:
