Binnen de zorgsector wordt dagelijks gewerkt met grote hoeveelheden gevoelige en bijzondere persoonsgegevens. Medische dossiers, onderzoeksresultaten, contactgegevens en Burgerservicenummers zijn cruciaal voor de zorgverlening. De aard van deze persoonsgegevens maakt dat deze sector strenge maatregelen moet nemen om datalekken te voorkomen. De impact van één enkel datalek kan immers enorm zijn: denk aan identiteitsfraude, reputatieschade en het verlies van vertrouwen bij patiënten en cliënten.
Een uitdaging bij het voorkomen van datalekken is dat de zorgketen vaak complex is. Persoonsgegevens worden niet alleen binnen de muren van een zorginstelling verwerkt, maar ook gedeeld met laboratoria, onderzoeksinstituten, ICT-dienstverleners en eventuele andere partners. Hoe meer schakels in de keten, hoe groter de kans dat ergens een zwakke plek ontstaat.
Kwetsbare schakels in de keten
Datalekken in de zorg kunnen op allerlei manieren ontstaan. Soms gaat het om menselijke fouten, zoals het versturen van medische gegevens naar een verkeerd e-mailadres, het per ongeluk openbaar maken van bestanden of het gebruik van onbeveiligde opslag. Andere keren is er sprake van een bewuste aanval, bijvoorbeeld door middel van phishing, ransomware of andere vormen van cybercriminaliteit.
Vaak wordt onderschat dat externe leveranciers of ketenpartners een aandeel hebben in het risico op een datalek. Zij hebben soms direct of indirect toegang tot medische gegevens, en zijn daardoor een belangrijk onderdeel van de beveiligingsketen. Een recent voorbeeld is het datalek bij het laboratorium dat het bevolkingsonderzoek naar baarmoederhalskanker uitvoert. Hierbij werden persoonsgegevens van maar liefst 485.000 vrouwen ontvreemd, evenals persoonsgegevens afkomstig van een aantal andere onderzoeken. Dit incident benadrukt dat datalekken niet alleen binnen de eigen organisatie kunnen plaatsvinden, maar ook bij leveranciers en samenwerkingspartners.
Wettelijke vereisten voor de zorgsector
De Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) stelt in alle sectoren strikte regels voor het verwerken van persoonsgegevens, met onder andere als doel deze gegevens te beschermen tegen misbruik en verlies. In de zorg gelden aanvullende verplichtingen vanuit de Wet aanvullende bepalingen verwerking persoonsgegevens in de zorg (Wabvpz). Deze wet richt zich op het veilig en zorgvuldig omgaan met medische gegevens. Het doel daarvan is dan ook om de kans op datalekken te beperken.
Naast deze wetten bestaan er sectorbrede informatiebeveiligingsstandaarden zoals de ISO27001-norm en de zorgspecifieke variant daarvan, de NEN 7510-norm. Deze normen bevatten concrete informatiebeveiligingsstandaarden om aan regelgeving te voldoen, maar ook om gevoelige patiëntgegevens te beschermen tegen ongeautoriseerde toegang.
Verder bevat de AVG een wettelijke meldplicht voor datalekken die voor de hele leveranciersketen geldt. Zodra een datalek waarschijnlijk een risico inhoudt voor de betrokkenen, moet de verwerkingsverantwoordelijke dit binnen 72 uur melden bij de Autoriteit Persoonsgegevens. Deze meldplicht zorgt ervoor dat snel actie kan worden ondernomen om de schade te beperken en herhaling te voorkomen. Om aan deze meldplicht te kunnen voldoen is het raadzaam in een verwerkersovereenkomst specifieke afspraken te maken over het tijdig melden van een datalek.
Voorkomen begint bij bewustwording
Het effectief voorkomen van datalekken vraagt om meer dan alleen het implementeren van de vereiste technische beveiligingsmaatregelen. Uiteraard spelen deze een belangrijke rol, maar minstens zo belangrijk is de menselijke factor. Goed opgeleide en bewuste medewerkers vormen de eerste verdedigingslinie. Daarom is het essentieel om duidelijke toegangsprocedures te hebben, periodieke risicoanalyses uit te voeren en regelmatig trainingen te organiseren over privacy en gegevensbescherming.
Verder moet er aandacht zijn voor het veilig delen van informatie met ketenpartners, inclusief het maken van goede afspraken in verwerkersovereenkomsten. Hierbij hoort ook de verplichting van de verwerkingsverantwoordelijke om actief te controleren of de verwerker zich aan de AVG en de verwerkersovereenkomst houdt. Door hierover duidelijke afspraken te maken, blijft gegevensbescherming in de hele keten gewaarborgd.
Klaar voor de toekomst
Datalekken zijn in de praktijk nooit volledig uit te sluiten. Het digitale landschap ontwikkelt zich snel, waardoor er nieuwe risico’s blijven ontstaan. Het is echter wel mogelijk het risico op een datalek te minimaliseren door te investeren in preventie, bewustwording en een goed ingerichte beveiligingsstructuur.
Wij hebben ruime ervaring met het begeleiden van zorginstellingen en hun ketenpartners om gegevensbeveiliging op orde te brengen én te houden. Dit doen we bijvoorbeeld door het opstellen of actualiseren van beleid en overeenkomsten, het creëren van bewustwording en het toetsen en verbeteren van de beveiligingsstructuur.
Met de juiste combinatie van technische maatregelen, duidelijke procedures en deskundig advies helpen wij je niet alleen de privacy van patiënten te beschermen, maar ook het vertrouwen in je organisatie.
Hulp nodig? Aarzel niet en neem direct contact op!
Contact
