Midden in de stad Groningen, aan de Paterswoldseweg, komt een AI-fabriek. Op zes minuten fietsen vanaf ons kantoor in Groningen en vanaf mijn huis. Mede daarom volg ik graag de ontwikkelingen rondom deze AI-fabriek. In dit blog leg ik uit wat de AI-fabriek kan gaan betekenen voor digitale autonomie en innovatie.
De AI-fabriek in Groningen
De AI-fabriek komt te staan op de plek van een echte fabriek, namelijk de tabaksfabriek Niemeyer. Deze fabriek is opgericht in 1819 en sloot onlangs, na ruim 200 jaar, zijn deuren. Hierdoor komt er midden in de stad 40.000 m2 vrij. In oktober van dit jaar werd besloten dat op deze plek een AI-fabriek zijn deuren zal openen.
De verwachting is dat in 2026 op deze plek een AI-fabriek en een supercomputer komen te staan. In de AI-fabriek gaat door specialisten gewerkt worden aan verschillende AI-innovaties. Het lijkt erop dat er in ieder geval gewerkt gaat worden aan AI-toepassingen voor defensie, zorg, onderwijs en landbouw.
De AI-fabriek maakt onderdeel uit van het Europees samenwerkingsverband EuroHPH. Het project wordt gefinancierd vanuit Nij Begun, verschillende ministeries en de Europese Unie. Ook de RUG, het UMCG, SURF, AIC4NL, TNO en Samenwerking Noord zijn betrokken partijen. De AI-fabriek is een voorbeeld van een publiek-private samenwerking, waarbij overheden en bedrijven samenwerken aan AI-innovaties.
Een AI-fabriek, hoe gaat dat eruitzien?
Als je nog niet eerder van een AI-fabriek hebt gehoord, kan het misschien nog een beetje abstract zijn. Mogelijk dat de definitie van een AI-fabriek van de Europese Commissie helpt: AI-fabrieken zijn dynamische ecosystemen die innovatie, samenwerking en ontwikkeling op het gebied van AI bevorderen.
Meer concreet wordt het als we gaan kijken naar andere Europese initiatieven. En die bestaan binnen de hierboven genoemde samenwerking, het EuroHPC-ecosysteem. Het EuroHPC-ecosysteem bestaat uit 14 supercomputers, 10 quantumcomputers, antennes én 19 AI-fabrieken. Het EuroHPC-ecosysteem is verspreid over de hele EU.
Eén van de eerste AI-fabrieken van het Europese systeem is geopend in Finland. In deze fabriek wordt met name AI ontwikkeld voor gezondheid, klimaat en taal. Er worden trainingen gegeven, waaronder een over ‘large scale AI en HPC’. Daarnaast wordt er gewerkt aan ‘datasets-as-a-service’. Een andere fabriek is de Luxembourg AI Factory. In deze fabriek werken specialisten aan AI voor cybersecurity, groene economie en de financiële sector. Onder andere zijn fintech bedrijven betrokken.
Wat is het doel van de AI-fabriek?
Nederland en de EU streven naar meer digitale autonomie en om die reden wordt geïnvesteerd in AI-fabrieken. In veel sectoren zijn AI-toepassingen te vinden die ontwikkeld en beheerd worden door (grote) techbedrijven uit het buitenland. Met de AI-fabriek in Groningen en het hele EuroHPC-ecosysteem wil de EU werken aan eigen alternatieven voor Tesla, ChatGPT en Copilot.
Het belang van digitale autonomie blijkt onder ander uit het rapport van het Rathenau Instituut. Het rapport stelt dat door toenemende marktconcentratie organisaties als scholen en ziekenhuizen afhankelijk worden van een klein aantal grote bedrijven. Dit is een risico, bijvoorbeeld wanneer systemen gehacked worden. AI-toepassingen waar publieke organisaties van afhankelijk zijn, kunnen ook worden gebruikt om politieke druk uit te oefenen. Daarom is het van belang om te werken aan eigen alternatieven.
Door eigen AI-toepassingen te ontwikkelen, wil de EU bovendien bereiken dat de inzet van AI gebeurt volgens Europese publieke waarden. De EU loopt voor als het gaat om regelgeving rond data en persoonsgegevens. Denk aan de AI-verordening, de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) en de Data Act. Die regelgeving maakt het mogelijk om onder meer het recht op privacy en het recht op non-discriminatie te waarborgen.
Critici: voldoende om de achterstand in te halen?
Er is ook tegengeluid wanneer het gaat om de vraag wat de AI-fabriek in Groningen gaat betekenen voor autonomie en innovatie. Er zijn critici die zich afvragen of het bedrag van 200 miljoen die in totaal in de AI-fabriek in Groningen geïnvesteerd wordt wel voldoende is om de fabriek op te zetten. Ook denken critici dat het ontwikkelen van AI in Zuid-Europa of Scandinavië makkelijker is, vanwege lagere energiekosten en lagere belastingen.
Andere critici denken daarnaast dat de huidige investeringen van de EU onvoldoende zijn om de achterstand op de Verenigde Staten en China in te lopen. Ook vragen sommigen zich af of de AVG te streng is om de AI-ontwikkelingen wereldwijd bij te houden.
Groningen belangrijk in ontwikkeling van AI
De AI-fabriek in Groningen wordt de eerste en voorlopig ook de enige AI-fabriek in Nederland. Hierdoor gaat Groningen een centraal punt voor AI-innovaties zijn. Door multidisciplinaire samenwerking tussen data scientists, experts uit diverse sectoren en juristen kunnen we ervoor zorgen dat AI-toepassingen worden ingezet in lijn met Europese publieke waarden, terwijl ze tegelijkertijd een waardevolle bijdrage kunnen leveren.
De AI-fabriek in Groningen markeert een belangrijke stap richting Europese en lokale aanpak van AI-ontwikkeling. De komende jaren zullen bepalend zijn voor de vraag of deze vorm van samenwerking voldoende slagkracht heeft om echt een alternatief te bieden voor de Amerikaanse en Chinese techreuzen.
Wil je op de hoogte blijven van de AI-ontwikkelingen? Schrijf je dan in voor onze AI-nieuwsbrief.
AI-nieuwsbrief
