Op 21 juni 2021 kwam het bericht van de EDPB en de EDPS naar buiten dat zij pleiten voor een verbod op het gebruik van gezichtsherkenning in openbaar toegankelijke ruimtes. Deze opvatting van de EDPB en de EDPS volgt op een wetsvoorstel van de Europese Commissie over artificiële intelligentie. Deze wet zou het mogelijk moeten maken dat overheden technieken als gezichtsherkenning kunnen gebruiken om criminaliteit te voorkomen en te bestrijden.
Gezichtsherkenningstechnieken hebben in de huidige maatschappij verschillende toepassingen. Zo hangen er gezichtsherkenningscamera’s op Schiphol of nabij de Johan Cruijff Arena, maar komen ze ook steeds meer te hangen in winkels. Dergelijke technieken zijn bedoeld om de openbare orde te handhaven, en in winkels om mensen met een winkelverbod te weren en daarmee medewerkers te beschermen.
Bovenstaande voorbeelden gaan over het gebruik van gezichtsherkenning in openbaar toegankelijke ruimtes. Gezichtsherkenning wordt echter ook ingezet door ondernemers in besloten ruimtes zoals winkels en gebruikt ter beveiliging van informatiesystemen. Daarnaast wordt gezichtsherkenning in toenemende mate gebruikt voor de bescherming tegen ongeautoriseerde toegang tot smartphones. Betekent het bericht van de EDPB en EDPS een toekomst zonder gezichtsherkenning? Om kort te zijn: nee. In de toegangsbeveiliging zal de gezichtsherkenning in zowel het publieke als private domein een grote rol blijven spelen, ook al is gebleken dat de risico’s van dit gebruik niet minimaal zijn.
Gezichtsherkenning in de supermarkt
Het gebruik van gezichtsherkenning is niet nieuw, de AP heeft al in december 2020 een supermarkt een waarschuwing gegeven voor het gebruik van gezichtsherkenning. Dit systeem was gekoppeld aan camera’s bij de ingang van de supermarkt. De AVG stelt strikte eisen aan de verwerking van biometrische gegevens. Het zijn bijzondere persoonsgegevens en dus is het in beginsel verboden om ze te verwerken.
Alleen in twee uitzonderlijke gevallen mag gezichtsherkenning worden gebruikt om iemand te identificeren. Dit kan namelijk na uitdrukkelijke toestemming of als het gebruik van gezichtsherkenning noodzakelijk is voor authenticatie of beveiligingsdoeleinden. In oktober 2020 kwam de eerste algemene waarschuwing van de AP over het gebruik van gezichtsherkenning. De Autoriteit gaf toen een algemene waarschuwing dat een zwaar middel als gezichtsherkenning in het bedrijfsleven niet zomaar toegestaan is. De supermarkt heeft in elk geval geen zwaarwegend belang en uitdrukkelijke toestemming is niet mogelijk voorafgaand aan een winkelbezoek.
De Autoriteit Persoonsgegevens geeft als alternatieve oplossing dat camera’s zonder gezichtsherkenning gebruikt kunnen worden. De EDPB heeft op 29 januari 2020 richtsnoeren uitgebracht over het rechtmatig gebruik van videoapparatuur bij bijvoorbeeld het beschermen van gebouwen of de openbare orde. Uit deze richtsnoeren blijkt dat een winkelier een gerechtvaardigd belang heeft bij het ophangen van gewone camera’s op het moment dat hij kan aantonen dat in de nabije omgeving sprake is van vandalisme en hij middels de camera’s vandalisme wil voorkomen. In dat geval hoeft de winkelier ook alleen maar zijn eigen pand te filmen en is het niet nodig om de openbare ruimte te filmen. Een dergelijke opvatting geldt ook voor openbaar toegankelijke gebieden, mits mensen hier gewezen worden op het gebruik van een camera.
Toegangsbeveiliging door biometrie
De andere kant van het verhaal is dat gezichtsherkenning een grote rol kan spelen bij de toegangsbeveiliging van systemen zoals een smartphone. Gezichtsherkenning is een vorm van biometrische toegangscontrole. Door middel van een gezichtsscan kan een gebruiker geïdentificeerd worden en kan hij hierdoor zijn smartphone openen.
Gezichtsherkenning om een telefoon te beveiligen is een vorm van biometrische beveiliging. Onder biometrische beveiliging valt ook een vingerafdruk, de irisscan en een stemherkenningstechniek. Biometrische beveiliging bevat veel en grote voordelen. Zo is het ten eerste moeilijker om een gezicht voor gezichtsherkenning of een vingerafdruk na te maken dan een wachtwoord te raden. Bovendien is het grote voordeel van gezichtsherkenning als biometrische ontgrendelingsmethode dat het passief kan worden afgenomen. Het beveiligen van een systeem met biometrische vergrendeling is dus erg gebruiksvriendelijk.
Een keerzijde van het gebruik van biometrie voor de ontgrendeling van een smartphone is dat niet duidelijk is wat de grote techbedrijven die je smartphone maken, met deze gegevens doen. Biometrische gegevens zoals gezichtsherkenning zijn bijzondere persoonsgegevens en zijn dus erg kwetsbaar in gebruik. Op het moment dat je echter de biometrische beveiliging gebruikt, komen deze gegevens terecht bij het grote techbedrijf. Het gebruik van gezichtsherkenning is dus toegestaan, ook al is het wel zeer de vraag of de gebruiker dit moet willen.
