Bij het zien van een bordje met “De directie stelt zich niet aansprakelijk” zal iedere jurist meteen denken “dat hoeft ook niet, dat doen wij wel”. Maar de aanwezigheid van al die bordjes geeft al aan hoe belangrijk bedrijven dit punt vinden. En terecht. Aansprakelijk zijn voor schade of wanprestatie kan tot grote claims leiden, en als u daarvoor niet verzekerd bent, kan dat een grote hap uit de omzet zijn of zelfs – in ernstige gevallen – tot faillissement leiden. Het beperken van uw aansprakelijkheid binnen de wet is daarom van het grootste belang.
Wanprestatie en onrechtmatige daad
Een schadeclaim kan op twee gronden worden ingediend. Ten eerste kan sprake zijn van schade omdat u een overeenkomst niet correct nakomt. Dit heet juridisch gezien “wanprestatie”. De wederpartij kan dan bijvoorbeeld vervangende schadevergoeding eisen (geld in plaats van wat u oorspronkelijk moest leveren) of aanvullende schadevergoeding (alsnog levering plus geld ter compensatie). De tweede grond is de “onrechtmatige daad”, u berokkent iemand schade buiten een overeenkomst om. U gooit een kop koffie over de jas van een klant of u laat een emmer met bijtend zuur onafgedekt staan die bij de schoonmaakster ernstige brandwonden veroorzaakt.
Aansprakelijkheid in algemene voorwaarden
Als u met een ander een overeenkomst sluit, kunt u voor beide gronden een regeling in de algemene voorwaarden treffen. Bij webwinkels is het moeilijk voorstelbaar dat u schade berokkent vanwege een onrechtmatige daad, omdat u zelden persoonlijk contact heeft met de klant. Wel krijgt u als webwinkelier te maken met de zogeheten productaansprakelijkheid. Ook kunt u een klant schade berokkenen doordat u te laat levert of het verkeerde product opstuurt, wat beide een vorm van wanprestatie inhoudt.
Hierboven is al kort aangegeven dat het beperken of uitsluiten van uw aansprakelijkheid moeilijk ligt, zeker bij consumenten. Doet u zaken met (grote) bedrijven, dan is het toegestaan om elke regeling te treffen die u beiden acceptabel vindt. Het idee is dat bedrijven beter in staat zijn om hun risico’s in te schatten dan consumenten, en bovendien dat zij desgewenst een verzekering kunnen afsluiten om het risico te dekken. Overigens, als u zaken doet met bedrijven dan is het goed mogelijk dat men u hun algemene (inkoop)voorwaarden oplegt en uw algemene voorwaarden afwijst. In dat geval zal uw aansprakelijkheid juist niet beperkt zijn.
Mogelijkheden voor beperken van aansprakelijkheid
In ieder geval dient u de beperking of uitsluiting van aansprakelijkheid (de “exoneratie”) expliciet af te spreken, al was het maar om latere ruzies over het bestaan van zo’n exoneratiebeding voor te kunnen zijn. De exoneratie kan in het contract zelf staan, maar mag ook in algemene voorwaarden genoemd worden. Om te bepalen wat de beste plek is, dient u een inschatting te maken van het soort klant dat u gewoonlijk zult bedienen. Daarbij zijn vier scenario’s te onderscheiden.
1. U bedient hoofdzakelijk consumenten. Het is dan verstandig om geen exoneratiebeding in uw algemene voorwaarden te hanteren. Dit beding zal normaal gesproken namelijk vernietigbaar zijn. Voor uw zakelijke klanten kunt u dan apart in het contract uw aansprakelijkheid naar wens uitsluiten.
2. U bedient hoofdzakelijk kleine bedrijven, hier en daar een consument en hier en daar een groot bedrijf. U kunt ervoor kiezen om in uw algemene voorwaarden een exoneratiebeding op te nemen dat wat meer bescherming biedt. De enkele keer dat het beding onredelijk uitpakt kunt u dit in het voorkomend geval met de klant oplossen of de rechter dat voor u laten doen.
3. U bedient veel grote bedrijven, weinig kleine bedrijven en geen consumenten. U kunt de algemene voorwaarden zeer beschermend vormgeven, als u dat wenst. De aansprakelijkheid kunt u in verregaande mate uitsluiten, waarbij het aan de wederpartij zal zijn om daar eventueel bezwaar tegen te maken en met u in onderhandeling te treden over de exacte reikwijdte van de aansprakelijkheid. Let wel: het kan soms zakelijk gezien verstandiger zijn om toch te kiezen voor minder vergaande exoneratie, zodat (potentiële) klanten niet het vertrouwen in uw bedrijf verliezen.
4. U bedient veel grote, middelgrote en kleine bedrijven én veel consumenten. U kunt er dan voor kiezen om uw dienstverlening te splitsen naar consumenten en naar bedrijven. Voor beide categorieën partijen hanteert u dan aparte algemene voorwaarden. U moet dan wel tijdens het besteltraject vragen of iemand consument of bedrijf is, zodat u weet welke voorwaarden u in beeld moet brengen.
Houd u er overigens rekening mee dat de daadwerkelijke rechtspositie die u en uw wederpartij(en) innemen niet alléén afhankelijk is van wat er in de algemene voorwaarden letterlijk staat.
Van belang is ook hoe partijen zich in het hele traject naar elkaar toe hebben uitgelaten en opgesteld en wat zij op basis daarvan redelijkerwijs van elkaar hebben mogen verwachten.
Opzet of grove schuld
Een bijzonder geval van aansprakelijkheid betreft opzet of grove schuld. U kunt nooit ofte nimmer uw aansprakelijkheid beperken wanneer de schade het gevolg is van opzettelijk handelen of grof nalatig handelen.
Laat ICTRecht uw algemene voorwaarden opstellen.
