Misschien heb je het al gehoord dat in Denemarken binnenkort een belangrijke stap wordt gezet in de strijd tegen deepfakes. Het land wil namelijk via de wet op het auteursrecht regelen dat inwoners copyright krijgen op hun eigen gezicht en stem. Hiermee wil Denemarken een duidelijke juridische basis creëren waarmee burgers kunnen optreden tegen misbruik van hun identiteit door middel van kunstmatige intelligentie.
De aanleiding voor het wetsvoorstel is een groeiend aantal incidenten waarbij AI gegenereerde video's en audiofragmenten worden ingezet om mensen valse uitspraken te laten doen of handelingen te laten verrichten die ze nooit hebben gedaan. Volgens de Deense minister van Cultuur is dit onacceptabel omdat het mensen blootstelt aan digitale misleiding en manipulatie. Zodoende is er dan ook brede politieke steun voor dit initiatief en is de verwachting dat dit makkelijk het Deense parlement (Folketing) zal passeren.
Deze Deense aanpak sluit goed aan bij eerdere ontwikkelingen op het gebied van auteursrecht en privacy in Europa. In Nederland kennen we bijvoorbeeld het portretrecht, dat bedoeld is om burgers te beschermen tegen ongewenst gebruik van hun afbeelding. Hoewel dit recht wettelijk stevig verankerd is, ontstaan er in de praktijk regelmatig problemen rond het effectueren ervan. Binnen het portretrecht bestaan uitzonderingen voor het maken van parodieën of persiflages, wat het voor autoriteiten lastig maakt om echt te handhaven. Dan blijft privaatrechtelijke handhaving over, maar dat levert de burger in de praktijk kostbare en lange procedures op voor de burgerlijke rechter.
Het Deense voorstel maakt expliciet duidelijk dat toestemming vereist is voor het maken en publiceren van deepfakes. Zonder deze toestemming wordt publicatie strafbaar gesteld. Hiermee krijgen burgers een krachtig juridisch middel in handen om platforms en makers van deepfakes aan te pakken. Tegelijkertijd is het de vraag of het Deense voorstel niet dezelfde problemen riskeert als het Nederlandse portretrecht, want ook in het voorstel wordt er een uitzondering opgenomen voor het maken van parodieën.
Het zou wat dat betreft misschien eenvoudiger en makkelijker zijn geweest om deze uitzondering niet op te nemen en altijd toestemming te vergen. Echter, dat kan weer problemen opleveren met de vrijheid van meningsuiting zoals gegarandeerd onder artikel 10 van het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens (EVRM).
Met deze stap geeft Denemarken in ieder geval een belangrijk signaal af dat overheden serieus werk willen maken van de bestrijding van digitale manipulatie en het beschermen van persoonlijke identiteit. De vraag is nu of en hoe andere landen, zoals Nederland, hier hun voordeel mee kunnen doen en soortgelijke maatregelen zullen overwegen.
