Home / Nieuws & Blogs / Het gaat snel, maar is het ook genoeg?

Het gaat snel, maar is het ook genoeg?

| 31 januari 2023

Een visie op legal tech door ICTRecht

De afgelopen jaren is er veel gebeurd op het gebied van Legal Tech. Het aantal aanbieders van software die het leven van de jurist vergemakkelijkt is exponentieel gegroeid en ook in de functionaliteit van deze aangeboden software zijn mooie stappen gemaakt. Producten worden steeds completer en gebruiksvriendelijker. Daarnaast lijkt de belofte van kunstmatige intelligentie langzaam maar zeker te worden ingelost.

Is er daarmee ook niets meer te wensen over? Zeker wel! Dit artikel is een keer geen introductie van een nieuw soort tooling of verdieping van een specifiek onderwerp. Wel delen we onze visie op de nabije toekomst van Legal Tech en de invloed hiervan op het leven van de hedendaagse jurist.

Ontwikkelingen: sneller en slimmer

Vierde revolutie

Laten we de opkomst van Legal Tech eerst even kort in historisch perspectief plaatsen. De eerste revolutie was de opkomst van water en stoom om machines te laten draaien. De tweede revolutie was het gebruik van elektriciteit en de derde revolutie zag op het gebruik van informatietechnologie voor het automatiseren van eenvoudige taken.

Inmiddels zijn we langzaam begonnen aan de vierde revolutie. Die sluit feitelijk aan bij de derde, maar is in een aantal opzichten toch anders. De vierde evolutie zal sneller gaan en de omvang maar ook vooral de impact zal groter zijn. Het World Economic Forum voorspelde eerder dat in 2025 ongeveer 50% van het werk dat we verrichten geautomatiseerd is.  Dit is het gevolg van de vierde revolutie, waarbij kennis en technologie nog dichter bij elkaar komen en robots en kunstmatige intelligentie een belangrijke rol spelen. 

De continue technologische ontwikkeling maakt dat verandering in bedrijfsvoering noodzakelijk én wenselijk is. De behoefte verandert mee met de ontwikkeling en de eisen die een jurist nu stelt aan een legal tech-oplossing zijn binnenkort achterhaald Dit vereist flexibiliteit en processen die aan verandering onderhevig zijn. Afhankelijk van de ontwikkelingen kan het zo zijn dat bepaalde delen van een proces op dit moment volledig handmatig zijn, over twee jaar ondersteund worden door techniek en over vijf jaar wellicht volledig geautomatiseerd zijn. Dit maakt dat de focus van de jurist kan verschuiven van deels administratieve taken naar volledig inhoudelijk (maat)werk.

Aanpassingsvermogen

Toen de stoommachine zijn intrede deed, werd deze door vele gezien als een duivelse machine. De reacties op de eerste mobiele telefoon kennen we ook allemaal: “Ik zie er het nut niet van in” en “ik heb een gewone telefoon, ik hoef niet altijd bereikbaar te zijn” klonk het eind jaren 90 sceptisch. Inmiddels kunnen we stellen dat de mobiele telefoon niet meer is weg te denken uit ons straatbeeld. Veel hedendaagse technologie die nu vanzelfsprekend is, maakte  een soortgelijk proces door. Dit artikel is geschreven met tekstverwerkingsoftware, dat is tegenwoordig doodnormaal. Vertel dat maar aan de mensen die ineens op een computer moesten gaan werken. 

Met de komst van de computer en de exponentiele groei van de rekenkracht, gaat de ontwikkeling aanzienlijk sneller. Voor de oudere generatie juristen onder ons zal het wellicht lastig zijn om bij te blijven bij alle nieuwe ontwikkelingen. Voor de aankomende generatie juristen wordt het meer vanzelfsprekend. Zij zijn immers opgegroeid met smartphones, apps en een wereld die bereikbaar is met één druk op de knop.

En jawel, die de vierde revolutie kent ook zijn weerslag op het gebied van legal tech. De voornaamste ontwikkeling zit in de intelligentie van de legal tech-oplossingen. Waar kunstmatige intelligentie nu mondjesmaat wordt gebruikt in software voor de juridische markt (denk aan Lynn Legal, Bluetick of Contractify) verwachten we dat dit de komende jaren exponentieel toeneemt. 

Met flexibelere bedrijfsprocessen en toekomstige juristen die meer gewend zijn aan snelle technologische ontwikkeling, is de weg vrij voor een nieuwe generatie legal tech-tools. Hierin gaat kunstmatige intelligentie een grote(re) rol spelen en neemt de software ook complexere taken overnemen en een centrale plek in de organisatie. Dit brengt dus naast een ontwikkeling op de werkvloer ook een verandering in de instelling van de jurist (en het management van de organisatie) teweeg.

Uitdagingen

Uiteraard brengt de komst van slimmere software, net zoals eerdere revoluties, ook uitdagingen met zich mee. Los van de inhoudelijke discussie omtrent de vooroordelen, ondoorzichtigheid en (soms) het gebrek aan menselijke invloed, zijn er ook andere uitdagingen. Zo moet ook het management van organisaties zich voorbereiden op de komst van slimmere software. Vroegtijdige omarming kan vele voordelen hebben, maar in de praktijk gaat dit traag.

Anderzijds vraagt het een aanpassing in de wijze waarop toekomstige juristen worden opgeleid. Ook hier is al een kleine verschuiving merkbaar, maar met name de universiteiten besteden op dit moment nog te weinig aandacht aan de technologische ontwikkelingen in het juridisch werkveld. Het hoger beroepsonderwijs is hierin al verder. Ten slotte zijn er nog toezichthouders die terughoudend zijn met de omarming van legal tech, denk bijvoorbeeld aan de orde van advocaten. Ook hier is zeker nog winst te behalen.

Ecosysteem: veel aanbod maar weinig samenwerking

Aanbod

Maar dan zijn we er nog niet. Naast de ontwikkeling richting slimmere en snellere technologie, is namelijk een andere ontwikkeling wenselijk. Want waarom is de legal tech-markt op dit moment zo ontzettend versnipperd?

De vraag naar legal tech wordt steeds groter, om over het aanbod maar te zwijgen. Selectie van het juiste product hangt vaak af van de nuanceverschillen tussen de vele aanbieders. Dan is het nog de vraag hoe groot de ontwikkeldrang van de leverancier is. Het is lastig in te schatten of het product bij de tijd kan blijven. Dit terwijl er wel veel tijd en geld wordt gestoken in implementatie en langdurige licenties. Ook is er nog de vraag: wat te doen bij een veranderende interne behoefte? De overstap naar een alternatieve of aanvullende leverancier is vaak onwenselijk. Ook merken we in de praktijk vaak de afweging tussen het aanschaffen van een groot systeem met veel functionaliteiten of het klein beginnen met een puntoplossing- of toch misschien een no code-oplossing? Hierbij spelen factoren als kosten, implementatie(tijd) en toekomstbestendigheid een grote rol.

Voor elk onderdeel van het werk van een jurist is anno 2023 wel een oplossing. Er zijn echter weinig oplossingen die volledig voldoen aan de specifieke wens van de klant. Perfectie bestaat logischerwijs (nog) niet en er zal altijd ontwikkeling blijven. Het is een kwestie van het best mogelijke product selecteren. 

Matter

In november 2023 is Matter officieel geïntroduceerd. Het is inmiddels redelijk normaal om een lamp, thermostaat of de deurbel op afstand te bedienen. Om de communicatie tussen het slimme apparaat en (bijvoorbeeld) een smartphone mogelijk te maken, worden diverse protocollen gebruikt. Zo zijn erZigBee, Z-Wave, Bluetooth, wifi en Thread. Het verschilt per leverancier welke ‘taal’ het slimme product spreekt. Omdat niet alle producten dezelfde taal spreken, is het lastig om deze aan elkaar te verbinden. Met de introductie van Matter moet hier een einde aan komen. Door een samenwerking van veel (grote) leveranciers van slimme producten, is er nu een universeel protocol ontwikkeld. Voor de oudere generatie: vergelijk het met Esperanto. Het idee is dat je met de komst van Matter een willekeurig slim product kunt kopen en aansluiten en dat deze direct goed samenwerkt met de overige slimme producten in je huis.

Interoperabliteit

Matter is natuurlijk een mooie ontwikkeling, maar heeft op het eerste oog niets met legal tech te maken. De reden waarom er in 2019 is begonnen met het ontwikkelen van Matter, is echter wel vergelijkbaar met de legal tech-markt. Hier is nu sprake van veel verschillende producten, van verschillende aanbieders, die in principe goed op elkaar aansluiten, maar niet eenvoudig samenwerken.  Er is sprake van een een versnipperde markt met veel aanbieders en weinig interoperabiliteit. Juist dat laatste, interoperabiliteit, is waar de kansen voor softwareleveranciers liggen. 

Het is nu al mogelijk bepaalde software te laten communiceren met andere software middels een API. Een goede werking van een API vereist echter in de praktijk nog wel wat werk. Van een plug and play-situatie zoals bij Matter is nog lang geen sprake. 

In een ideale wereld maakt het niet uit welke legal tech-oplossing er wordt aangeschaft; deze werkt moeiteloos samen met de reeds bestaande systemen. Zo moet het eenvoudig zijn om een documentgenerator van de ene leverancier te combineren met het documentmanagementsysteem van een ander. En koppel je moeiteloos de juridische database als naslagwerk of komen de gegevens uit de privacy-tool samen met alle informatie die te maken heeft met corporate housekeeping. Op die manier heb je alle juridisch relevante informatie bij elkaar en ontwikkel je een single point of truth (ook niet onbelangrijk).

Uitdagingen

Uiteraard brengt de ontwikkeling van een goede interoperabiliteit de nodige uitdagingen met zich mee. Draagvlak onder de leveranciers is hier essentieel. Dergelijke initiatieven werken alleen als marktleiders meewerken. Is dit niet het geval, dan wordt er wéér een extra optie toegevoegd aan de markt – iets dat juist voorkomen moet worden.

Daarnaast kent legal tech-software veel meer en complexere ‘waarden’ dan waar Matter mee te maken heeft. Het zal niet eenvoudig zijn een dergelijke standaard te ontwikkelen. Sommige metadata leent zich hier prima voor, maar uitwisselen van complexe contractmodules of kennis brengt technische uitdagingen met zich mee.

De technologie zal veranderen, zoveel is duidelijk. Dit betekent ook dat er genoeg kansen liggen en sommige juristen staan te springen om hiermee aan de slag te gaan. De vraag is echter of we de technologische ontwikkelingen kunnen bijbenen. Zijn we er klaar voor?