De uitbraak van het coronavirus brengt bedrijven in lastige situaties. Eerder schreven wij al over vraagstukken die het coronavirus met zich mee brengt voor de werkgever. Vandaag willen we een ander privacyvraagstuk aansnijden: in hoeverre heb je nog recht op privacy in het geval je besmet bent met het coronavirus, of er een vermoeden is dat je het virus hebt opgelopen?
Grondslag en uitzonderingsgrond verwerking
Voor het verwerken van persoonsgegevens is altijd een grondslag nodig. Instanties mogen niet zomaar, zonder reden en zonder toestemming van de betrokkene, vragen waar diegene de afgelopen tijd is geweest en met wie hij contact heeft gehad. Begrijpelijkerwijs zijn er wellicht afspraken en contacten geweest die iemand liever verborgen houdt.
Gegevens over iemands gezondheid vormen daarnaast nog een bijzondere categorie van persoonsgegevens. Van deze gegevens wordt vermoed dat deze zeer gevoelig zijn: de wetgever is ervanuit gegaan dat betrokkenen er een groot belang bij kunnen hebben dat hun gezondheidsgegevens niet met Jan en alleman gedeeld worden. Verder kan het een betrokkene in een zeer vervelende situatie plaatsen als hij zich gedwongen voelt zijn gezondheidsgegevens te verstrekken (bijvoorbeeld aan zijn werkgever). Vandaar dat in de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) is opgenomen dat het verboden is om gezondheidsgegevens te verwerken, behalve wanneer de verwerker zich kan beroepen op een uitzondering én een grondslag heeft voor de verwerking.
Contactonderzoek door de GGD
Hoe zit dat met de huidige corona-crisis in de wereld? Om de verspreiding in Nederland van het coronavirus te voorkomen zijn er handelingsprotocollen opgesteld die uitgevoerd worden door (huis)artsen en de GGD. Wanneer iemand zich met ziekteklachten meldt bij de arts en het vermoeden bestaat dat er sprake is van besmetting met het coronavirus moet de patiënt zich verplicht laten testen door de GGD. Is er sprake van een vermoedelijke besmetting, dan voert de GGD ook een contactonderzoek uit. Met deze verplichte test en dit verplichte onderzoek worden allerlei gezondheidsgegevens en wellicht gevoelige persoonsgegevens van de patiënt everzameld. De GGD moet zich voor deze verwerking kunnen baseren op een grondslag én moet zich kunnen beroepen op een uitzondering voor het verwerken van gezondheidsgegevens die ontstaan bij het afnemen en verwerken van de coronavirus-test.
Een grondslag voor het verwerken van persoonsgegevens en tevens een van de uitzonderingen op het verbod op verwerking van gezondheidsgegevens in de AVG is bijvoorbeeld de toestemming van de betrokkene van wie de gegevens zijn. Voor de GGD is dit echter geen werkzame grondslag en uitzonderingsgrond om de verplichte test en het contactonderzoek uit te voeren. Wanneer mensen (vermoedelijk) besmet zijn met het coronavirus maar geen toestemming geven voor een onderzoek is dat een risico voor de volksgezondheid.
Volksgezondheid
Precies in dat probleem ligt echter ook de oplossing besloten: een andere uitzondering op het verbod op verwerking van persoonsgegevens is namelijk wanneer de verwerking noodzakelijk om redenen van algemeen belang op het gebied van de volksgezondheid, op voorwaarde dat een wettelijke grondslag aanwezig is. Deze wettelijke grondslag is in Nederland in januari dit jaar haastig door de regering aangenomen: via een nieuwe ministeriële spoedregeling is het coronavirus toegevoegd als een van de bedreigingen voor de volksgezondheid waarop de Wet publieke gezondheid van toepassing is. In hoofdstuk V van de Wet publieke gezondheid zijn de maatregelen opgenomen die door bijvoorbeeld artsen en de GGD kunnen worden genomen om het virus te beperken, zoals gedwongen isolatie, maar ook een medisch onderzoek en contactonderzoek. De GGD kan zich dus via deze wetten beroepen op de uitzonderingsgrond van volksgezondheid, en kan zich voor de grondslag voor haar verwerkingen baseren op een “wettelijke verplichting” (een van de zes mogelijke grondslagen onder de AVG).
Werk mee met de GGD
Hoewel u altijd het recht hebt om medisch onderzoek te weigeren en in ieder geval nooit mee hoeft te werken aan een contactonderzoek, kunt u bij een ernstig gevaar van verspreiding van het coronavirus op basis van de Wet publieke gezondheid gedwongen in isolatie worden gezet en later zelfs door een rechterlijk bevel alsnog tot het ondergaan van medisch onderzoek worden gedwongen. Ons advies, hoewel u dat waarschijnlijk zelf ook al van plan was: werk dus vooral gewoon mee met de GGD!
Deze blog is geschreven door werkstudent Eline Hangelbroek, in samenwerking met Sari Jansen.
