Het herroepingsrecht, of recht van retour, is een veelbesproken onderwerp op onze website. Bij een koop op afstand hebben consumenten minimaal zeven werkdagen om af te zien van een koop. Deze periode is in het leven geroepen om consumenten de mogelijkheid te bieden het aangekochte product te beoordelen, iets wat in een fysieke winkel ook mogelijk is.
Consumenten mogen een gekochte TV uitpakken en even aanzetten, of een paar schoenen passen. Een gesealde DVD mag echter niet uitgepakt worden om uit te proberen, omdat dit namelijk de mogelijkheid zou scheppen de inhoud te kopiëren en het origineel terug te sturen. Zo zijn er meer uitzonderingen op het recht van retour ontwikkeld om dergelijke zaken te voorkomen.
Recent kwam ik een interessant vraagstuk tegen met betrekking tot het herroepingsrecht. Consumenten konden online een verrassingsdoos kopen. De inhoud van deze doos is bij aankoop onbekend, maar het is mogelijk dat er een mooie prijs in zit, zoals een smartphone. U voelt hem al aankomen: slimme consumenten kochten de doos, openden hem om te kijken of er een smartphone in zat en stuurde de doos op grond van het herroepingsrecht terug indien dat niet het geval was.
Valt dit nu onder misbruik van het herroepingsrecht, of heeft de aanbieder van de dozen gewoon pech?
In de wet zijn verschillende gronden opgenomen op basis waarvan het herroepingsrecht uitgesloten kan worden. Drie van deze uitzonderingen zijn wellicht relevant voor een verrassingsdoos.
- Indien de doos een zaak is die duidelijk persoonlijk van aard is kan de doos uitgesloten worden van het herroepingsrecht.
- Ook indien er beargumenteerd kan worden dat een geopende doos naar zijn aard niet teruggezonden kan worden kan het herroepingsrecht uitgesloten worden.
- Wellicht is hier sprake van een dienst: het verrassen an sich. Levering van een product kán een dienst zijn, als hij deel uitmaakt van een grotere set activiteiten. Diensten zijn uitgesloten als de levering met toestemming reeds begonnen is.
In alle gevallen komt het argument er in zijn essentie op neer dat door het openen van een verrassingsdoos de verrassing verdwijnt, je weet als consument dan immers wat er in de doos zit.
Naar zijn aard niet retourneerbaar
Valt dit onder te brengen onder de uitzondering dat de doos naar zijn aard niet meer retourneerbaar is? Eerder schreven wij immers dat dit alleen voor fysieke producten geldt, zoals een inbouwkeuken. Ook het afnemen van water via de waterleiding valt hieronder, dat is een beetje moeilijk terug te sturen. Er is echter geen rechtspraak over deze uitzonderingsgrond, en de wetgever heeft alleen gezegd dat deze bepaling “voor zich spreekt”.
Vertaald naar een verrassingsdoos komt het er dan op neer dat een verrassing niet te retourneren is, dat kan immers niet ongedaan gemaakt worden. En “niet ongedaan gemaakt worden” is waar het “naar zijn aard niet retourneerbaar” op slaat.
Persoonlijk van aard
Is een verrassingsdoos persoonlijk van aard? Wat is persoonlijk van aard? Een doos met de naam van de consument er op valt hieronder, maar er kan ook beargumenteerd worden dat een doos waarvan de inhoud voor een consument een verrassing is hier onder gebracht kan worden. Na openen is de verrassing weg en dat betreft dan alleen deze specifieke koper. Dat maakt de doos persoongebonden.
Dienstverlening
Je zou de verrassingsdoos kunnen zien als een dienst: verras mij eens. Bij een dienst kunnen best fysieke producten worden geleverd. Gaan dineren is een dienst afnemen, ook al is de aardappel die je eet een fysiek product. En een dienst mag niet worden geannuleerd nadat levering met instemming van de consument is begonnen.
Wel kun je je afvragen hoe veel dienstverlening er zit in het opsturen van zo’n box. Zou er dan niet op z’n minst een stukje voorpret moeten zijn, waarbij je gokt welke box die dure smartphone heeft of iets van interactie met de verkoper? Of is het genoeg dat de site je hierbij vermaakt en tot bestelling overhaalt?
Redelijkheid en billijkheid
Maar we zijn er nog niet. Een verrassingsdoos die misschien wel een leuke prijs bevat die de aankoopwaarde van de doos aanzienlijk overstijgt. Lijkt dat niet op een soort loterij? Consumenten maken immers kans op een mooie smartphone. Een lot kan niet geretourneerd worden als blijkt dat er geen prijs op gevallen is. Hetzelfde kan gezegd worden over een verrassingsdoos waar toch geen smartphone in blijkt te zitten. Zaak is in dat geval wel dat de actie voldoet aan de wettelijke eisen rondom kansspelen.
Beargumenteren dat je een geopende doos op grond van het herroepingsrecht terug kunt sturen als blijkt dat er geen prijs in zit wekt bij mij een kleine glimlach op (misschien zelfs wel een giechel), dat kan niet de bedoeling van het herroepingsrecht zijn. En dan kom je bij de hele algemene constructies uit het recht als ‘misbruik van bevoegdheid’ en ‘redelijkheid en billijkheid’.
Wie durft?
De rechter heeft voor zover ik weet nog geen uitspraken gedaan over het herroepingsrecht van een verrassingsdoos. Is er een consument die het uit wil gaan proberen?
